ਬੇਲ ਜਾਂ ਬਿਲ , (Aegle marmelos)
ਬੇਲ ਜਾਂ ਬਿਲ (Aegle marmelos) , ਰੁਟੇਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਇਕ ਗੁਣਕਾਰੀ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਇਹ ਪੌਦਾ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦਾ ਮੂਲ ਰੁੱਖ ਹੈ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਥੋਂ ਹੀ ਫੈਲਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਿਵਾਲਕ ਦੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿਚ ਇਹ ਰੁੱਖ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਉੱਗਿਆ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਰੁੱਖ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਫਲਾਂ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਕੱਚੇ ਫਲਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਅਤੇ ਧੁੱਪ ਵਿਚ ਸੁਕਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਜ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਵੰਡ
ਬੇਲ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੂਲ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਇੱਥੋ ਹੀ ਇਹ ਹੋਰ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਬੇਲ ਦੇ ਦਰਖ਼ਤ ਭਾਰਤ, ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ, ਥਾਈਲੈਂਡ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਮਿਆਂਮਾਰ, ਵੀਅਤਨਾਮ, ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼, ਕੰਬੋਡੀਆ, ਮਲੇਸ਼ੀਆ, ਜਾਵਾ, ਮਿਸਰ, ਸੂਰੀਨਾਮ, ਤ੍ਰਿਨੀਦਾਦ ਅਤੇ ਫਲੋਰੀਡਾ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਧਦੇ ਹਨ। ਬੇਲ ਇੱਕ ਉਪ-ਉਪਖੰਡੀ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਗਰਮ ਖੰਡੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਧ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ 1,200 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 50°C ਤੋਂ −7°C ਤੱਕ ਚੰਗਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੰਬੇ ਸੋਕੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫਲ ਦੇਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਬੇਲ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੰਗੀ ਨਿਕਾਸ ਵਾਲੀ ਮਿੱਟੀ (pH: 5-8) ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਅਤੇ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਖਾਰੀ, ਪੱਥਰੀਲੀ ਅਤੇ ਖੋਖਲੀ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ, ਬੇਲ ਇੱਕ ਫਲਾਂ ਦੀ ਕਿਸਮ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਉੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਹੋਰ ਰੁੱਖ ਅਤੇ ਹੋਰ ਫਸਲਾਂ ਨਹੀਂ ਉਗ ਸਕਦੀਆਂ।
ਫੁੱਲ ਅਤੇ ਰੂਪ
ਇਸ ਦੇ ਫੁੱਲ ਸੁਗੰਧਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਵੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ 4-7 ਗੁੱਛੇ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਇੱਕ ਫੁੱਲ ਵਿੱਚ 50 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਰੇ-ਪੀਲੇ ਪੁੰਗਰ ਦੇ ਨਾਲ ਚਾਰ ਜਾਂ ਪੰਜ ਮੁੜੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਪੱਤੀਆਂ (ਬਾਹਰੀ ਰੰਗ ਹਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ)। ਇਸ ਦਾ ਫੁੱਲ 2 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਚੌੜਾ, ਮਿੱਠੀ-ਸੁਗੰਧ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਬੇਲ ਦਾ ਫਲ ਅਤੇ ਰੂਪ
ਬੇਲ ਦੇ ਫਲਾਂ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ ਲੱਕੜੀ ਵਰਗਾ ਖੋਲ (ਭਾਵ, ਪੈਰੀਕਾਰਪ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਫਲ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਸਲੇਟੀ-ਹਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੀਲੇ ਜਾਂ ਸੰਤਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੁੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਸੰਤਰੀ-ਲਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੇਲ ਫਲ ਗੋਲ, ਪਾਈਰੀਫਾਰਮ, ਅੰਡਾਕਾਰ, ਜਾਂ ਆਇਤਾਕਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵਿਭਿੰਨ ਆਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਫਲਾਂ ਦਾ ਵਿਆਸ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ 5-20 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਬੇਲ ਦੇ ਬੀਜ, ਅਤੇ ਬੁੱਢੇ ਪੌਦੇ
ਫਲਾਂ ਵਿਚ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 10-50 ਤੋਂ ਤਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਬੀਜ 1 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਲੰਬਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਚਪਟਾ-ਆਲਾਕਾਰ ਆਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਉੱਨ ਵਰਗੇ ਵਾਲ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦੇ ਬੀਜ ਸਟਿੱਕੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਮਿਊਸਿਲੇਜ ਜਾਂ ਚਿਪਚਿਪੇ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਇੱਕ ਥੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਸੁੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਠੋਸ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬੀਜ 2-3 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੂਟੇ 2-3 ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਟ੍ਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਰੂਟਸਟੌਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਬੂਟੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਤੱਕ ਗ੍ਰਾਫਟਡ/ਬੱਡਡ ਪੌਦੇ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ।
ਬੇਲ ਦੇ ਫੁੱਲ, ਫਲ, ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਲੱਕੜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ
ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਮਿੱਠੇ-ਸੁਗੰਧ ਵਾਲੇ ਚਿੱਟੇ ਫੁੱਲ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਫੁੱਲ ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਅਪਰੈਲ ਮਈ ਵਿਚ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਅਤਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦਾ ਫਲ (ਨਾਸ਼ਪਾਤੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦਾ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ 5-25 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਵਿਆਸ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਫਲ ਵਿੱਚ ਕਰੜਾ ਅਤੇ ਸਲੇਟੀ ਜਾਂ ਪੀਲੇ-ਸੰਤਰੀ ਰੰਗ ਦਾ ਮਿੱਠਾ ਗੁੱਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਅਣਪੱਕੇ ਫਲਾਂ ਦੀ ਛਿੱਲ ਤੋਂ ਪੀਲਾ ਰੰਗ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੁਆਲੇ ਮੌਜੂਦ ਗੂੰਦਨੁਮਾ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ ਵਾਟਰ ਕਲਰ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਚਿੱਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਚਮਕ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਾਰਨਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਗੁੱਦਾ-ਰਹਿਤ ਸੁੱਕੇ ਫਲ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਨਸਵਾਰ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬੇਲ ਫਲ ਦਾ ਸ਼ਰਬਤ ਅਤੇ ਮੁਰੱਬਾ ਸਿਹਤ ਲਈ ਵਰਦਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬੇਲ ਰੁੱਖ ਦੀ ਲੱਕੜ ਪੀਲੀ ਚਿੱਟੀ ਅਤੇ ਸਖ਼ਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਟਿਕਾਊ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਇਸ ਦੀ ਲੱਕੜ ਨੂੰ ਕਰੋ
ਬੇਲ ਫਲ ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਆਯੂਰਵੈਦਿਕ ਮਹੱਤਤਾ
ਬੇਲ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੇਗਲ-ਕੁਇਨਸ, ਸੁਨਹਿਰੀ ਸੇਬ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਸੇਬ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਰੁੱਖ ਹੈ। ਬੇਲ ਦੇ ਰੁੱਖ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਲਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੇ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਫਲ ਰੁਦਾਰਕਸ਼ ਨਾਲ ਪਰੋ ਕੇ ਮਾਲਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸਕ ਹਵਾਲਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ, ਬੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 5000 ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਤੋਂ ਇੱਕ ਔਸ਼ਧੀ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮਹਾਂਕਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਮਾਇਣ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਜਿਕਰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਤਾਬ ਚਰਕ ਸੰਹਿਤਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖਜਾਨਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੁੱਖ ਖੁਸ਼ਬੂਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ । ਫਲ, ਪੱਤੇ, ਸੱਕ, ਜੜ੍ਹ, ਅਤੇ ਬੀਜ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਇਸ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ । ਬੇਲ ਫਲਾਂ ਅਤੇ ਪੱਤਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੇਚਸ਼, ਅਪਚ, ਮਲ ਸਬੰਧੀ ਰੋਗ, ਤੰਤੂ ਰੋਗਾਂ, ਸੋਜ, ਉਲਟੀਆਂ, ਅਤੇ ਗਠੀਏ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬੇਲ ਨੂੰ ਉਦਯੋਗਿਕ ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਫਾਰਮਾਸਿਊਟੀਕਲ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹਾਸਲ ਲਈ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਸਰੋਤ ਵਜੋਂ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਭੋਜਨ ਮੁੱਲ
ਇਸ ਦੇ ਫਲਾਂ ਵਿਚ ਇੱਕ ਸਿਹਤਮੰਦ ਜੀਵਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟ ਅਤੇ ਸੂਖਮ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੁਡਿੰਗ, ਜੂਸ, ਜੈਮ ਅਤੇ ਕੇਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਬੇਲ ਫਲਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਖੁਰਾਕ ਫਾਈਬਰ, ਸ਼ੱਕਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਾਲੇ ਅਸਥਿਰ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ, ਕੈਰੋਟੀਨੋਇਡਜ਼, ਅਤੇ ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟਸ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੇਲ ਫਲਾਂ ਦੀ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਰਚਨਾ ਸਾਰਣੀ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।
1. ਬੇਲ ਫਲ ਵਿਚ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ
100 ਗ੍ਰਾਮ ਬੇਲ ਫਲ ਦੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਮਾਤਰਾ
ਪ੍ਰੋਟੀਨ 1.8 ਜੀ
ਚਰਬੀ 0.4 ਜੀ
ਖਣਿਜ 1.7 ਜੀ
ਕਾਰਬੋਹਾਈਡਰੇਟ 31.8 ਜੀ
ਕੈਰੋਟੀਨ 55.0 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
ਥਿਆਮਿਨ 0.1 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
ਰਿਬੋਫਲੇਵਿਨ 1.2 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
ਨਿਆਸੀਨ 1.1 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
ਵਿਟਾਮਿਨ ਸੀ 8.0 ਮਿਲੀਗ੍ਰਾਮ
ਬੇਲ ਵਿੱਚ ਫਾਈਟੋਕੈਮੀਕਲਸ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਮਾਤਰਾ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬੇਲ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਫਾਈਟੋਕੈਮੀਕਲਸ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਮਰਿਨ, ਸਕੋਪੈਰੋਨ, ਸਕੋਪੋਲੇਟਿਨ, ਅੰਬੀਲੀਫੇਰੋਨ, ਅਤੇ ਮਾਰਮੇਸਿਨ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਫਲ, ਪੱਤੇ ਐਂਟੀਡਾਇਬੀਟਿਕ, ਐਂਟੀਬੈਕਟੀਰੀਅਲ, ਐਂਟੀ-ਇਨਫਲੇਮੇਟਰੀ, ਅਤੇ ਕੈਂਸਰ ਵਿਰੋਧੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਫਲਾਂ ਵਿੱਚ ਫਾਈਟੋਕੈਮੀਕਲ
ਬੇਲ ਫਲਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ੈਂਥੋਟੌਕਸੋਲ, ਇਮਪੇਰੇਟੋਰਿਨ, ਐਲੋਇਮਪੇਰੇਟੋਰਿਨ, β- ਸਿਟੋਸਟਰੋਲ ਟੈਨਿਨ, ਅਤੇ ਐਲਕਾਲਾਇਡਜ਼ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਏਜੀਲਾਈਨ ਅਤੇ ਮਾਰਮੇਲੀਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਫਲਾਂ ਵਿਚ ਪੱਕਣ ਦੌਰਾਨ ਟੈਨਿਨ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਕਾਫੀ ਵਧ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਰਿਬੋਫਲੇਵਿਨ, ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਿਟਾਮਿਨ, ਸਿਰਫ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਕੇ ਹੋਏ ਫਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੱਤਿਆਂ, ਤਣੇ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਫਾਈਟੋਕੈਮੀਕਲ
ਪੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਐਲਕਾਲਾਇਡਜ਼, ਮਰਮੇਸੀਨਿਨ, ਰੂਟਿਨ, ਫਿਨਾਈਲੀਥਾਈਲ ਸਿਨਾਮਾਈਡਸ, ਐਨਹਾਈਡ੍ਰੋਮਰਮੇਲੀਨ, ਅਤੇ ਏਜੇਲੀਨੋਸਾਈਡਜ਼ ਸਟੀਰੋਲ, ਅਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੇਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਤਣੇ ਦੀਆਂ ਸੱਕਾਂ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਏਜੀਲਿਨੋਲ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੋਮਰਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੜ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ psoralen, xanthotoxin, coumarins, tembamide, mermin, ਅਤੇ skimmianine ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਚਿਕਿਤਸਕ ਅਤੇ ਫਾਰਮਾਕੋਲੋਜੀਕਲ ਮੁੱਲ
ਬੇਲ ਪੌਦੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬੇਲ ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਦੇ ਚਿਕਿਤਸਕ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਦਸਤ, ਪੇਚਸ਼, ਪੇਪਟਿਕ ਫੋੜੇ, ਅਸਟਰੈਂਜੈਂਸੀ ਲਈ ਜੁਲਾਬ, ਮਿਹਦੇ ਰੋਗਾਂ ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਖੋਜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਿੱਲ ਦੇ ਪੌਦੇ ਵਿਚ ਕੈਂਸਰ ਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਰੋਗਾਣੂਨਾਸ਼ਕ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵੀ ਭਰਮਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਨੋਟ-ਇਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਵਾਈ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਹਤ ਮਾਹਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਜਰੂਰ ਲਵੋ।
ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਉੱਤੇ ਉਪਲੱਭਦ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਟਰਾਂਸਲੇਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਸੀਂ ਇਸ ਦੀ ਸਟੀਕਤਾ ਦਾ ਕੋਈ ਦਾਅਵਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ।
Post a Comment